RecyBEM: negatieve bandenbalansscherp monitoren en lekstromen aanpakken

BEM-circle december 2020

Door: Arjen van der Sar

"Geld nodig voor duurzaamheidsinitiatieven en daarvoor is een balans in evenwicht van belang"

Er worden in Nederland meer banden ingezameld dan dat er officieel op de markt zijn gezet. Daardoor betaalt RecyBEM voor meer banden de inzamelingsvergoeding dan waarvoor de wettelijke afvalbeheersbijdrage geïnd wordt. Dat verschil bestaat al langer en is in dit 'corona-jaar' verder opgelopen. "Gelukkig hebben we de factoren die hiertoe bijdragen scherper in beeld dan voorheen en kunnen we beter monitoren en bijsturen", zegt RecyBEM-directeur Kees van Oostenrijk.

Er is al enkele jaren een verschil zichtbaar tussen het aantal ingezamelde en het aantal verkochte banden, ook wel aangeduid als de 'bandenbalans'. RecyBEM houdt voor 2020 rekening met een negatieve bandenbalans van 1,2 tot 1,6 miljoen banden. Kees van Oostenrijk over de ontwikkelingen: "In de maand oktober leek de bandenbalans min of meer in evenwicht, maar in de maanden ervoor was de stroom ingezamelde banden groot. Daarbij moet je bedenken dat fabrikanten/importeurs volgens het Besluit beheer autobanden in Nederland voor iedere band die in Nederland verkocht wordt een gebruikte band terug moeten nemen, en niet meer dan dat. Het uitgangspunt is "1 x oud voor 1 x nieuw"! Maar we kunnen en willen nu eenmaal niet stoppen met inzamelen in oktober of november. We hebben met Band en Milieu ook een maatschappelijke taak, maar natuurlijk wel op een financieel-economische grondslag." Hoewel de negatieve bandenbalans zonder meer onwenselijk is, wijst Van Oostenrijk ook op de zonzijde: "Samen zorgen we ervoor dat het Nederlandse landschap verlost wordt van zwerfbanden én dat er geen waardevolle grondstoffen verloren gaan."

RecyBEM heeft de afgelopen periode veel energie gestoken in het in kaart brengen van de oorzaken van de 'onbalans'. In samenwer-king met partnerorganisaties, ontdoeners en inzamelaars zette RecyBEM de spotlight op vier substantiële bandenstromen.

Factor: grote schoonmaak

Eén factor deed zich met name aan het begin van de coronaperiode gelden en heeft zich blijkbaar doorgezet tot in de zomer. Toen het tijdens de lockdown in het voorjaar op de wegen relatief rustig was, deed een stijging van het aantal ingezamelde banden aanvan-kelijk de alarmbellen bij RecyBEM rinkelen. "Intussen kunnen we die piek beter verklaren: veel garage- en bandenbedrijven hebben in die tijd oude voorraden opgeruimd", zegt Van Oostenrijk. "Het was blijkbaar tijd voor een soort grote schoonmaak in Nederland. Naast de knutsel- en verbouwingsroes werden overtollige bandensets geruimd! Dat hebben we gezien aan de inzamelingscijfers."

Factor: vierseizoenenband

Een andere belangrijke factor is de groeiende populariteit van de vierseizoenenband. Na de introductie in 2015 is nu inmiddels circa 17 procent van de auto's op de Neder-landse wegen hiermee uitgerust. Een kwart tot een derde van de verkoop van nieuwe banden betreft vierseizoenenbanden. Van Oostenrijk: "Dat zorgt er niet alleen voor dat de traditionele bandenwissel (tussen zomer- en winterbanden) voor veel automobilisten overbodig wordt. Bij de auto horen geen twee bandensets, maar één. En dat wordt uiteindelijk zichtbaar in de inzamelingscijfers."

Factor: lekstromen

De derde factor is minder goed met het blote oog zichtbaar. Waar het RecyBEM-systeem gericht is op inzameling van autobanden, is ARN verantwoordelijk voor de goede afhan-deling van autowrakken. "Tussen deze twee zit wat ruimte", analyseert Van Oostenrijk. "Er is een aantal lekstromen dat we in samenwerking met ARN in beeld brengen. Denk aan de uit Duitsland geïmporteerde auto's. Dat zijn er jaarlijks zo'n 200.000. Die hebben veelal twee bandensets, voor zomer en winter. De geïmporteerde auto met de banden die eronder zitten vallen onder het Besluit beheer autowrakken, waarvoor de afvalbeheersbijdrage door ARN geïnd wordt. De extra bandenset valt echter onder het Besluit beheer autobanden. Daarvoor zou afdracht aan de Stichting Fonds Band en Milieu moeten plaatsvinden. Want hiermee groeit op dit moment het bandenbestand uit de vervangingsmarkt in Nederland, zonder dat er afvalbeheersbijdrage voor is geïncasseerd." Ook de handel in sloopauto's doet een duit in het zakje. De onderdelen, inclusief de ban-den, worden verkocht. "Als een demontagebedrijf deze banden niet via het ARN-systeem aanbiedt, dan komen ze dus op de markt van gebruikte banden – en daarbij wordt geen afvalbeheerbijdrage verrekend. Hoewel dat volgens Het Besluit beheer autobanden wel zou moeten, want zo'n gebruikte of bijna nieuwe band wordt voor de eerste keer op de markt gebracht."

Factor: onwetendheid

Tot slot is duidelijk geworden dat lang niet alle caravan- en aanhangwagenbedrijven op de hoogte zijn van hun verantwoordelijkhe-den uit het Besluit beheer autobanden. Sinds 2007 vallen niet alleen producenten en importeurs van autobanden onder het Besluit, maar ook producenten en importeurs van caravans en aanhangwagens. "Lang niet alle caravan- en aanhangwagenbedrijven betalen netjes de afvalbeheersbijdrage", concludeert Van Oostenrijk."We zijn een campagne gestart onder deze bedrijven. Er zijn veel bedrijven die netjes de afvalbeheersbijdrage betalen, maar er was ook onwetendheid ten aanzien van de verantwoordelijkheden uit het Besluit. Als bedrijven caravans en/of aanhangwagens van de fabriek uit het buitenland krijgen en rechtstreeks worden gefactureerd, zijn zij verantwoordelijk voor de betaling van de afvalbeheersbijdrage aan de Stichting Fonds Band en Milieu."

Elk iets meer uit het lood

Deze factoren en de kleine groep freeriders die al dan niet bewust de afvalbeheersbij-drage niet betaalt, zorgen sinds 2012 voor een negatieve bandenbalans. Sinds 2015 komt die balans elk jaar iets meer uit het lood te staan. Dat telde in 2019 in totaal op tot een negatieve balans van 600.000. Daarbij moet worden aangetekend dat in dat jaar ook circa 450.000 banden zijn opgehaald bij de gemeentelijke milieudepots in ons land. De bron van deze banden zijn particulieren en kleine (boeren)bedrijven waar autobanden voor allerlei doeleinden zijn gebruikt. Overigens zijn de gemeentelijke depots in feite alleen bestemd voor afval van particulieren en niet voor bedrijfsmatig afval!"Is de negatieve ontwikkeling zorgelijk? "Niet per se. Natuurlijk zou het mooi zijn als de bandenbalans elk jaar neutraal is, niet negatief en niet positief: éénmaal oud voor éénmaal nieuw dus. Bij RecyBEM vangen we het tekort op uit ons vermogen. Het is goed dat we de bandenstromen behoorlijk scherp in beeld hebben, de negatieve balans is bijna volledig te verklaren. We monitoren zo scherp mogelijk en proberen met verschillende partners – ontdoeners, inzamelaars, ARN – om grip te houden op de ontwikkelingen, ook door correctieve maatregelen."

Vinger aan de pols

Daarbij houdt de organisatie nadrukkelijk de vinger aan de pols. Van Oostenrijk: "Om onze statutaire taak volgens het Besluit beheer autobanden uit te voeren, controleren wij jaarlijks een groot aantal ontdoeners. Jaarlijks komen onze mensen bij zo ́n tien procent van de ruim 10.000 ontdoeners (bandenservice-, garage- en automaterialenbedrijven) in Nederland over de vloer. Ook houden we het oog op de accountantscontroleverklaring- en die onze leden/banden- fabrikanten en importeurs en inzamelbedrijven ons moeten verstrekken. Dat alles geeft ons zicht op de ontwikkeling van de negatieve bandenbalans."

Het in toom houden van de negatieve bandenbalans is belangrijk. "Als RecyBEM en als branche richten we ons steeds meer op onze bijdrage aan duurzaamheid, circulariteit en het terugdringen van de CO2-uitstoot. Daar is ook geld voor nodig en een negatieve bandenbalans kost ons geld. We draaien in 2020 dik verlies en we zullen de trend op den duur moeten keren. We hebben het geld hard nodig voor duurzaamheidsinitiatieven die van ons worden verwacht."

Dus: "We gaan nog nadrukkelijker sturen, de lekstromen identificeren en aanpakken. Het systeem functioneert op zich goed, daar hebben we geen zorgen over. Maar we willen wel graag zicht én grip houden op de ontwikkelingen om de negatieve bandenbalans terug te dringen. Daar werken we bij RecyBEM hard aan, we zijn alert."